Otizmli bireylerde görülebilecek kendine zarar verici davranışlar şunları içerebilir:
- Kafaya Vurma: Kafasını veya başını duvara, zemin veya diğer sert yüzeylere vurma.
- Vücuda Zarar Verme: Kendi vücuduna tırnak, diş veya nesnelerle zarar verme. Örneğin, kendini ısırma veya deriyi çizme.
- Saç Çekme: Kendi saçını çekme veya koparma.
- Deriye Zarar Verme: Cilt üzerinde çizikler, morluklar veya yaralar oluşturacak şekilde kendini tırmalama veya kesme.
- Çarpma veya Tokat Atma: Kendine fiziksel olarak vurma veya çarpma.
- Gözleri Sıkıca Kapama veya Sıkma: Özellikle göz kapaklarını sıkıca kapama veya sıkma.
Kendine zarar verici davranışların yönetimi genellikle çok
yönlü bir strateji gerektirir. Bu stratejiler, davranışın işlevini anlamak ve
bireye uygun müdahale yöntemlerini uygulamak için kapsamlı bir yaklaşım içerir:
- Alternatif Davranışların Öğretimi
- Beceri Geliştirme: Kendine zarar verici davranışların yerine geçebilecek uygun alternatif davranışlar öğretilir. Bu, bireyin kendini ifade etme, stresle başa çıkma veya iletişim kurma becerilerini geliştirebilir.
- Duyusal İhtiyaçların Karşılanması: Bireyin duyusal ihtiyaçlarını karşılamak için uygun alternatifler sağlanabilir. Örneğin, stres veya huzursuzluk anlarında duyusal oyun materyalleri veya rahatlatıcı aktiviteler kullanılabilir.
- Davranışsal Müdahale ve Pekiştirme
- Pozitif Pekiştirme: Olumlu davranışları teşvik etmek ve kendine zarar verici davranışların yerine geçebilecek uygun davranışları pekiştirmek için ödüller kullanılır. Bu, bireyin uygun davranışları öğrenmesini ve bunları pekiştirmesini sağlar.
- Davranışsal Rehberlik: Bireylerin uygun davranışları öğrenmelerine yardımcı olacak rehberlik ve destek sağlanır. Bu, bireyin kendine zarar verici davranışlardan kaçınmasına yardımcı olabilir.
- Duygusal ve Psikolojik Destek
- Duygusal Destek: Stres, kaygı veya diğer duygusal sorunları olan bireyler için duygusal destek sağlanabilir. Bu, bireyin kendine zarar verici davranışlarının temel nedenlerini ele alabilir.
- Psikoterapi ve Danışmanlık: Bireylerin duygusal ve davranışsal sorunları ele almak için psikoterapi veya danışmanlık hizmetleri alınabilir. Bu, kendine zarar verici davranışların nedenlerini ve çözüm yollarını anlamalarına yardımcı olabilir.
- Aile ve Bakım Verenlerin Eğitimi
- Aile Eğitimi: Aile üyelerine kendine zarar verici davranışların yönetimi ve müdahale stratejileri konusunda eğitim verilmesi, destekleyici bir ortam oluşturur.
- Bakım Verenlerin Eğitimi: Bakım verenler, kendine zarar verici davranışları yönetmek ve uygun destek sağlamak için eğitim alır.
Kendine Zarar Verici Davranışların Önlenmesi ve Sürdürülmesi
- İzleme ve Değerlendirme: Davranışsal müdahalelerin etkisini izlemek ve değerlendirmek önemlidir. Bu, stratejilerin etkinliğini değerlendirmeyi ve gerektiğinde ayarlamalar yapmayı sağlar.
- Uyarlamalar ve Güncellemeler: Müdahale stratejileri, bireyin ihtiyaçlarına göre sürekli olarak güncellenir. Bu, bireyin gelişim düzeyine ve değişen ihtiyaçlarına uyum sağlamayı amaçlar.
Sonuç
Kendine zarar verici davranışlar, otizmli bireylerde ciddi bir sorun olabilir ve etkili bir yönetim stratejisi gerektirir. Davranışın işlevini anlamak, önleyici stratejiler, alternatif davranışların öğretimi, davranışsal müdahale, duygusal destek ve aile/bakım verenlerin eğitimi gibi yöntemler, bu davranışların yönetilmesinde önemli bir rol oynar. Sistematik ve bireyselleştirilmiş bir yaklaşım, bireylerin kendine zarar verici davranışları azaltmalarına ve daha olumlu davranışları öğrenmelerine yardımcı olabilir.
