Otizmli Çocukların Özellikleri

1. Sosyal Gelişim Özellikleri

Otizm Spektrum Bozukluğuna (OSB) sahip birey sayısı dünyada git gide artmakta olup bu çocukların gösterdiklerin en temel belirtiler arasında da sosyal etkileşim alanında gösterdikleri yetersizlikler gelmektedir (APA, 2013). OSB’li bireylerin tanılanmasında kullanılan Ruhsal Bozukluklar Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’na (DSM-5) göre OSB (a) sınırlı ve yinelenen ilgi ve davranış örüntüleri ve (b) sosyal iletişim ve sosyal etkileşim alanlarında kendini gösteren yetersizliklerdir (APA, 2013). DSM-5’te yer alan sosyal iletişim ve sosyal etkileşim bölümlerinde yetersiz duygu paylaşımı, arkadaş edinmede zorluklar, göz kontağı kurmada yetersizlikler gibi alanlar vurgulanmıştır. Yani OSB’li bireylerde sosyal etkileşim başlatma, sosyal etkileşimi anlama ve sürdürmede yetersizlikler bulunmaktadır. Yine OSB’li bireylerin jest ve mimikleri anlamada ve kullanmada sosyal uyaranları algılamada yetersizlik gösterdikleri ve bu durumun OSB’li bireylerde problem davranışlara yol açtığı ifade edilmektedir (Vuran ve Usluer, 2012). OSB’li bireylerin diğer kişiler ile iletişim kurması ve karşılaştığı sorunlarla başa çıkması için sosyal etkileşim becerilerini öğrenmesi gerekir (Matson vd., 2007).

2. İletişim

OSB’li çocukların dil gelişimi alanında ve sosyal etkileşim alanında güçlükler yaşamaktadırlar. Bu güçlükler Otizm Spektrum Bozukluğu tanı ölçütlerinden biridir. Ayrıca OSB’nin şiddeti, çocukların sosyal iletişimdeki bozuklukların ve sınırlı yineleyici davranışların şiddetine göre belirlenmektedir (APA, 2013). OSB’li çocuklarda dil ve iletişim bozuklukları gecikmiş konuşma, konuşamama veya konuşabildiği halde dili sosyal etkileşim aracı olarak kullanmada yani dili işlevine uygun kullanmada sorunlar yaşayabilmektedirler (Paul, 2007; Wilkinson, 1998). OSB’li çocuklarda, konuşma öncesi dönemde jestler (Töret ve Acarlar, 2011), taklit (Charman ve diğ., 1997), ortak dikkat (Mundy ve Markus, 1997) gibi sözel olmayan sosyal iletişim davranışlarında sınırlılıklar yaşanabilirken, sözel iletişimin kazanıldığı durumlarda ise çocukların dil gelişim özelliklerinde farklılıklar görülebilmektedir. Çocuklarda ses bilgisi, sözdizimi ve anlam bilgisi kısmen iyi gelişirken, dili işlevine uygun kullanmada anlamlı ve istikrarlı yetersizlikler görülebilmektedir (Tager-Flusberg, Paul ve Lord, 2005).

3. Yineleyici Davranışlar

OSB’de sınırlı ve yineleyici davranışlar DSM-5’e göre şöyle tanımlanmıştır:

• Yineleyici ya da basmakalıp motor hareketler (örn: nesneleri sıraya dizme, ekolali yapma vs.).
• Rutinler konusunda ısrarcı olma ve rutinler değiştirildiğinde kabul etmeme (örn: her gün aynı yemeği yemek isteme, sürekli aynı kazağı giyme, okula her gün aynı yoldan veya aynı saatte gitmek isteme vs.).
• Aşırı derecede sınırlı ilgi alanlarına sahip olma (örn: anahtarlıkla uyuma, dolap kapaklarını açıp kapatma, dönen nesneleri izleme vs.).
• Duyusal uyaranlara aşırı hassas olma (ışığı izleme, nesneleri koklama, nesnelere dokunma vs.).